Koprodukcja usług publicznych
na przykładzie polityki edukacji i pomocy społecznej w Polsce po 1989 r.
Celem badań jest określenie roli, jaką obywatele i organizacje trzeciego sektora odgrywają w polityce społecznej w Polsce po 1989 r. Cel ten zostanie osiągnięty przez zbadanie roli obywateli i reprezentujących ich organizacji trzeciego sektora w dwóch sektorowych politykach publicznych, tj. polityce edukacji i pomocy społecznej. O wyborze wymienionych polityk sektorowych zadecydowała wysoka dynamika reform zmierzających do włączenia aktorów społecznych w realizację i stanowienie w okresie zmiany ustrojowej, a także przegląd dostępnej literatury przedmiotu, która wskazuje, że edukacja i ochrona zdrowia (konkretnie działania na rzecz osób z zaburzeniami psychicznymi) to dwie najczęściej analizowane w ujęciu koprodukcyjnym polityki publiczne.
W wymiarze teoretycznym projekt został oparty na koncepcji koprodukcji (co-production) (Pestoff i Brandsen 2006; Pestoff, Brandsen i Verschuere, 2012; Pestoff 2009, 2012), która określa rolę i wkład obywateli/ organizacji trzeciego sektora w stanowienie, czyli formułowanie, wyznaczanie kierunków, wybór narzędzi i metod realizacji polityki publicznej, jak również w jej realizację, tj. świadczenie usług publicznych oraz zarządzanie nimi.
Powodem podjęcia problematyki badawczej w projekcie jest próba nadania nowej jakości analizom dotyczącym roli obywateli i relacji międzysektorowych (trzeci sektor – administracja publiczna w polskiej polityce społecznej. Wynika to z faktu, że na poziomie organizacyjnym, dotychczasowe uznane polskie badania, m.in. Stowarzyszenie Klon/Jawor, Instytut Spraw Publicznych, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych lub Instytut Studiów Politycznych PAN, a także dane statystyki publicznej, koncentrują się na analizach potencjału usługowego trzeciego sektora. Niezbadany zostaje natomiast wkład trzeciego sektora w zarządzanie usługami i planowanie polityk publicznych. Po drugie, dotychczasowe polskie analizy relacji międzysektorowych wpisują się w wąski paradygmat współpracy sektorowej wyznaczony przez ramy ustawy z dn. 24 kwietnia 2004 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Analiza relacji międzysektorowych w ujęciu koprodukcyjnym pozwala wyjść poza określone w ustawie ramy finansowe i pozafinansowe, i znalezienie różnego rodzaju konstelacji między-organizacyjnych powiązań na rzecz produkcji i planowania usług edukacji i pomocy społecznej.
Podobnie ograniczona w analizach polityk publicznych jest rola obywateli. Dotychczasowe polskie badania koncentrują się na szeroko ujmowanej partycypacji społecznej (np. Olech, 2012), ale nie analizują wkładu obywateli w usługi publiczne w kategoriach nowej redystrybucji decyzyjności. Przyjmuje się, że w obu wybranych politykach publicznych rola obywateli (rodziców/ opiekunów) jest mocno ograniczona do bycia klientem/ biernym użytkownikiem usług, ewentualnie uzupełniającym zadania realizowane przez organizacje usług publicznych w ramach wyznaczonych przez te organizacje. Analiza koprodukcyjna pozwala uchwycić faktyczne funkcje pełnione przez obywateli w organizacjach usług publicznych oraz wymiary i skalę ich wpływu na decyzje podejmowane w tych organizacjach. W projekcie, analizie koprodukcyjnej w wymiarze wewnątrz organizacji zostaną poddani rodzice i nauczyciele w szkołach podstawowych, jako dwie grupy, które (oprócz samych uczniów) mają największy wpływ na sukces edukacyjny uczniów i realizację usług edukacyjnych (zob. m.in. Porter, 2012; Jakobsen, 2013; Honigh, Bondarouk i Brandsen, 2018).
Wartość dodana niniejszego projektu wynika z faktu, że testowana w projekcie koprodukcja posiada, oprócz wymiaru deskryptywnego, charakterystycznego dla polskiego pojęcia współpracy w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego i przypisania obywatelom roli konsumentów, rozbudowany wymiar normatywno-instytucjonalny. Oznacza to, że oprócz opisywania kształtu relacji międzysektorowych i rodzaju zadań realizowanych przez użytkowników usług w organizacjach usług publicznych, umiejscawia je w szerszej problematyce porządku społeczno-politycznego i ekonomicznego oraz pokazuje realny wpływ na funkcjonowanie organizacji usług publicznych.
Badania realizowane w projekcie nie tylko ugruntowują słabo rozpoznaną dotychczas w Polsce koncepcję koprodukcji, a także osadzają w konkretnych politykach publicznych (a nie wyłącznie ramach teoretycznych), ale też są odpowiedzią na zidentyfikowane w literaturze przedmiotu (m.in. przez Pestoff, 2012; Suslova 2019) luki badawcze.
Projekt finansowany przez Narodowe Centrum Nauki (2015/19/D/HS5/00514)
